آزمایش HPV، نحوه انجام و ارتباط با سرطان دهانه رحم

آزمایش HPV، نحوه انجام و ارتباط با سرطان دهانه رحم

🦠 ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) چیست؟

ویروس پاپیلومای انسانی (Human Papillomavirus - HPV) گروهی از ویروس‌های شایع است که بیش از ۲۰۰ نوع مختلف دارد. این ویروس‌ها از طریق تماس پوست به پوست منتقل می‌شوند و اغلب انتقال آن‌ها از طریق رابطه جنسی است. HPV شایع‌ترین عفونت منتقله از راه جنسی (STI) در جهان است و تخمین زده می‌شود که تقریباً همه افراد فعال جنسی حداقل یک بار در طول زندگی خود به آن مبتلا می‌شوند.

انواع HPV به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• HPV کم‌خطر (Low-Risk HPV): این سویه‌ها معمولاً باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند و به ندرت منجر به سرطان می‌گردند.
• HPV پرخطر (High-Risk HPV): این سویه‌ها، به‌ویژه انواع 16 و 18، عامل اصلی تغییرات سلولی غیرطبیعی در دهانه رحم هستند که در صورت عدم درمان، می‌توانند به سرطان دهانه رحم تبدیل شوند. این سویه‌های پرخطر مسئول تقریباً ۷۰٪ از موارد سرطان دهانه رحم در سراسر جهان هستند. HPV همچنین می‌تواند باعث سرطان‌های دیگر مانند سرطان مقعد، واژن، آلت تناسلی و اوروفارنکس (گلو و لوزه‌ها) شود.

نکته کلیدی: در اغلب موارد (بیش از ۹۰٪)، سیستم ایمنی بدن عفونت HPV را در عرض ۱ تا ۲ سال بدون نیاز به درمان پاکسازی می‌کند. با این حال، اگر عفونت با سویه‌های پرخطر ادامه یابد و مزمن شود، خطر بروز ناهنجاری‌های پیش‌سرطانی (دیسپلازی دهانه رحم) و در نهایت سرطان افزایش می‌یابد.

🔬 نقش آزمایش HPV در غربالگری سرطان دهانه رحم

آزمایش HPV یک ابزار غربالگری حیاتی است که به طور خاص وجود DNA ویروس‌های پرخطر HPV را در سلول‌های دهانه رحم (سرویکس) شناسایی می‌کند. این آزمایش، برخلاف تست پاپ اسمیر (Pap Smear) که به دنبال تغییرات سلولی غیرطبیعی در دهانه رحم است، مستقیماً عامل اصلی سرطان دهانه رحم را هدف قرار می‌دهد.

تفاوت‌های اصلی با پاپ اسمیر

کاربردهای اصلی آزمایش HPV

آزمایش HPV در سه حالت اصلی در غربالگری سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود:

1. غربالگری اولیه (Primary HPV Testing): در این روش، آزمایش HPV به تنهایی به عنوان تست اصلی غربالگری استفاده می‌شود.
2. غربالگری مشترک (Co-Testing): آزمایش HPV و تست پاپ اسمیر به صورت همزمان از یک نمونه یا دو نمونه جداگانه گرفته می‌شوند. این روش به‌خصوص برای زنان ۳۰ تا ۶۵ سال توصیه می‌شود و حساسیت بالاتری در تشخیص زودهنگام دارد.
3. پیگیری نتایج غیرطبیعی پاپ اسمیر (Reflex Testing): در صورتی که نتیجه پاپ اسمیر غیرطبیعی باشد (مانند ASC-US)، نمونه باقی‌مانده از نظر وجود HPV پرخطر بررسی می‌شود تا ریسک بیمار برای اقدامات بعدی ارزیابی گردد.

📋 نحوه انجام آزمایش HPV

آزمایش HPV برای زنان بسیار شبیه به تست پاپ اسمیر و اغلب همزمان با آن انجام می‌شود و یک روش نسبتاً سریع و کم‌تهاجمی است.

👩‍⚕️ آمادگی‌های لازم قبل از آزمایش

برای اطمینان از صحت نتایج، پزشک یا پرستار ممکن است توصیه‌های زیر را ارائه دهد:

• از ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از داشتن رابطه جنسی واژینال خودداری کنید.
• از ۴۸ ساعت قبل از آزمایش از استفاده از هرگونه محصول واژینال مانند کرم‌ها، ژل‌ها، دوش واژینال یا شیاف‌ها خودداری کنید.
• بهتر است آزمایش در دوران قاعدگی (پریود) انجام نشود، زیرا خونریزی می‌تواند در خوانش سلول‌ها اختلال ایجاد کند.

📝 مراحل انجام آزمایش در مطب

آزمایش HPV معمولاً در طول یک معاینه لگنی انجام می‌شود و مراحل زیر را شامل می‌شود:

1. قرار دادن اسپکولوم (Speculum): فرد مورد معاینه روی تخت دراز می‌کشد و پزشک یا پرستار با استفاده از یک ابزار پلاستیکی یا فلزی به نام اسپکولوم، به آرامی دهانه واژن را باز می‌کند تا دهانه رحم به وضوح دیده شود. این مرحله ممکن است کمی احساس فشار یا ناراحتی ایجاد کند، اما نباید دردناک باشد.
2. جمع‌آوری نمونه سلولی: پزشک با استفاده از یک برس یا کاردک نرم و کوچک، به آرامی نمونه‌ای از سلول‌های سطح دهانه رحم را جمع‌آوری می‌کند. این فرآیند فقط چند ثانیه طول می‌کشد و معمولاً بدون درد است.
3. ارسال نمونه به آزمایشگاه: سلول‌های جمع‌آوری شده در یک محیط مایع یا روی اسلاید میکروسکوپی قرار داده شده و برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می‌شوند. در آزمایشگاه، نمونه از نظر وجود DNA ویروس HPV پرخطر بررسی می‌شود. اگر Co-Testing انجام شده باشد، نمونه از نظر تغییرات سلولی (پاپ اسمیر) نیز بررسی می‌شود.

📊 تفسیر نتایج و اقدامات پس از آن

نتایج آزمایش HPV معمولاً به صورت مثبت (Positive) یا منفی (Negative) گزارش می‌شود.

🟢 نتیجه منفی (Negative)

• معنی: به این معنی است که هیچ یک از انواع پرخطر ویروس HPV در نمونه شما شناسایی نشده است.
• اقدام بعدی: این نتیجه نشان‌دهنده خطر بسیار پایین ابتلا به سرطان دهانه رحم در کوتاه‌مدت است. غربالگری طبق برنامه روتین (معمولاً هر ۵ سال یک‌بار) ادامه می‌یابد.

🔴 نتیجه مثبت (Positive)

• معنی: به این معنی است که شما به یکی از انواع پرخطر HPV آلوده هستید. این بدان معنای ابتلا به سرطان دهانه رحم نیست. به یاد داشته باشید که عفونت HPV در سنین پایین بسیار شایع است و اغلب خودبه‌خود از بین می‌رود.
• اقدام بعدی: اگر نتیجه HPV مثبت باشد، پزشک بر اساس سن، سابقه پزشکی و نتیجه همزمان پاپ اسمیر (اگر Co-Testing انجام شده باشد)، اقدامات بعدی را توصیه می‌کند:
  • اگر پاپ اسمیر نرمال (منفی) باشد: ممکن است توصیه به تکرار آزمایش HPV و پاپ اسمیر (Co-Testing) در ۱۲ ماه یا چند سال بعد شود تا مشخص شود که آیا ویروس توسط سیستم ایمنی بدن پاک شده است یا خیر.
  • اگر پاپ اسمیر غیرطبیعی باشد (تغییرات سلولی): یا در صورت مثبت بودن HPV برای سویه‌های ۱۶ یا ۱۸ (که بیشترین خطر را دارند)، پزشک برای ارزیابی دقیق‌تر، روشی به نام کولپوسکوپی را توصیه می‌کند.

کولپوسکوپی و بیوپسی

کولپوسکوپی (Colposcopy) یک روش تشخیصی است که در آن پزشک با استفاده از یک میکروسکوپ بزرگ‌نمایی (کولپوسکوپ) و مالیدن یک محلول سرکه‌ای، دهانه رحم و واژن را با جزئیات بیشتری بررسی می‌کند تا هرگونه ناحیه غیرطبیعی را شناسایی کند.

اگر در حین کولپوسکوپی ناحیه مشکوکی مشاهده شود، پزشک اقدام به بیوپسی (Biopsy) یا نمونه‌برداری کوچک از بافت دهانه رحم می‌کند تا زیر میکروسکوپ از نظر وجود سلول‌های پیش‌سرطانی یا سرطانی بررسی شود. این تنها راه قطعی برای تشخیص ناهنجاری‌های پیش‌سرطانی و سرطان دهانه رحم است.

🚺 توصیه‌های غربالگری سرطان دهانه رحم

زمان‌بندی غربالگری بر اساس سن و سابقه فرد متفاوت است و توصیه می‌شود زنان با مشورت پزشک خود یک برنامه منظم غربالگری داشته باشند.

توجه: افراد واکسینه‌شده در برابر HPV نیز باید برنامه غربالگری منظم خود را دنبال کنند، زیرا واکسن از تمام انواع پرخطر HPV محافظت نمی‌کند.

🛡️ پیشگیری از عفونت HPV و سرطان دهانه رحم

بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به سرطان دهانه رحم، پیشگیری از عفونت‌های HPV و تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌ها است.

۱. واکسیناسیون HPV

واکسن HPV یکی از موثرترین ابزارهای پیشگیری است و می‌تواند تا ۹۰٪ از سرطان‌های دهانه رحم و سایر سرطان‌های مرتبط با HPV را جلوگیری کند. این واکسن در سنین ۹ تا ۲۶ سال توصیه می‌شود و بهترین اثر را زمانی دارد که قبل از شروع فعالیت جنسی تزریق شود.

۲. غربالگری منظم

همانطور که توضیح داده شد، انجام منظم آزمایش HPV و/یا پاپ اسمیر کلید اصلی تشخیص به‌موقع است. تشخیص زودهنگام ناهنجاری‌های پیش‌سرطانی به پزشک این امکان را می‌دهد که با اقدامات درمانی ساده مانند حذف بافت آسیب‌دیده، از تبدیل آن به سرطان مهاجم جلوگیری کند.

۳. روش‌های پیشگیری حین رابطه جنسی

استفاده از کاندوم در طول رابطه جنسی می‌تواند خطر انتقال HPV را کاهش دهد، اما از آنجا که ویروس از طریق تماس پوست به پوست در نواحی خارج از پوشش کاندوم نیز منتقل می‌شود، محافظت ۱۰۰٪ کامل نیست. محدود کردن تعداد شرکای جنسی و آگاهی از سوابق شریک نیز می‌تواند در کاهش خطر مؤثر باشد.

💖 سخن پایانی:

🔬 آزمایش HPV، راهکاری حیاتی در پیشگیری از سرطان دهانه رحم است

آزمایش HPV دیگر صرفاً یک تست جانبی نیست، بلکه به عنوان یک ابزار اصلی و بسیار حساس در غربالگری سرطان دهانه رحم شناخته می‌شود. ارتباط مستقیم و قوی بین عفونت مزمن با سویه‌های پرخطر HPV و پیشرفت سرطان دهانه رحم، اهمیت این آزمایش را دوچندان می‌کند.

نتیجه مثبت آزمایش HPV نباید باعث ترس و وحشت شود؛ بلکه باید آن را به عنوان یک هشدار زودرس و یک فرصت برای اقدام پیشگیرانه در نظر گرفت. با انجام منظم آزمایش‌های غربالگری، پیگیری نتایج غیرطبیعی با کولپوسکوپی و بیوپسی در صورت لزوم، و در نهایت واکسیناسیون، می‌توانیم گام بزرگی در جهت کاهش چشمگیر آمار این بیماری برداریم. سلامتی یک حق است و آگاهی، اولین قدم برای حفظ آن.